Kinaye

KİNAYE

Bir sözün, hem gerçek hem de mecaz anlamlarını düşündürecek bir biçimde kullanılması sanatına kinaye denir. Kinayede sözün mecaz anlamı daha ön plandadır. Deyimlerin çoğunda kinaye vardır.

Tuttuğunu koparan ihtiyarlardan biriydi.
(hem gerçekten tuttuğunu koparacak kadar kuvvetli, hem de başladığı işi bitiren biri.)

Onun kapısı her zaman açıktır.
(hem gerçekten kapısı açık, hem de herkesi her zaman kabul edebilir.)

Cep delik cepken delik,
Kol delik, mintan delik,
Yen delik, kaftan delik
Kevgir misin be kardeşlik.

Burada “cep delik” sözü kinayeli olarak kullanılmıştır. Gerçek anlamının yanında “cebinde para olmaması” anlamına gelir. Önemli olan da bu anlamdır.

Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın

“Taş bağırlı” söz grubu, dağların özellikle taşlardan oluşması yönüyle gerçek anlamda kullanıldığı gibi, “acımasız ve merhametsiz” anlamlarını da yüklenir; bu da mecaz anlamdır. Burada asıl kastedilen mecaz anlamdır.

Dursun, gözü açık bir çocuktur.
İçinizde en yürekli olan gelsin.
Senin yüzün hiç kızarmaz mı?