Teşbih (Benzetme)

TEŞBİH (BENZETME)

Aralarında türlü yönlerden benzerlik ilgisi bulunan iki şeyden zayıf olanı nitelikçe daha üstün olana benzetme sanatıdır.

Benzetmede dört öğe bulunur:

Benzeyen (zayıf olan)
benzetilen (üstün olan)
benzetme yönü
benzetme edatı

Bunlardan ilk ikisi temel öğe; son ikisi yardımcı öğedir.

Eviniz kutu gibi küçücük bir evdi
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik
Gül tenli, kor dudaklı, kömür gözlü sürmeli
Garibanlar yolunuyor kaz gibi
Yaslı gelin gibi mahzun mu bilmem
Gül yüzünde güller açar

Geceleri gölgem yollarda donar
Kar gibi kürürüm kendi gölgemi

Gözlerimiz kurşun elimiz bıçak
Severken öldürdük güzellikleri

Şiir bir cennet bahçesi
Girmeyene anlatılmaz

Şiir toprak kokusudur
Şiir damla damla sudur

Yarin dudağından getirilmiş
Bir katre alevdir bu karanfil

Benzetme öğelerinin kullanılışına göre benzetme, çeşitlere ayrılır:

A. TAM BENZETME (AYRINTILI BENZETME)

Benzetme unsurlarının tümü kullanılarak yapılan benzetmedir.

Ali aslan gibi cesurdur
Cennet kadar güzel vatanımız var.

B. TEŞBİH-İ BELİĞ (UZ BENZETME)

Benzetme unsurlarından ikisi, temel öğeler, kullanılarak yapılan benzetmedir.

Dudaklarının arasından inci dişleri kendini gösteriyordu.
Kad kıyâmet gamze âfet zülf fitne hat belâ
Çihre gül sîne semen çeşm-i mukahhal nergis
Ceylan gözlüm.
Sırma saçlım
Gül yüzünde güller açar.
O adam tilkinin biridir.
Ölüdeniz Muğla’dadır.

C. KISALTILMIŞ BENZETME

Benzetme yönü söylenmemiş benzetmelerdir.

Sen de baban gibisin.
Nokta kadar ağzı vardı.

D. PEKİŞTİRİLMİŞ BENZETME

Benzetme edatı bulunmayan benzetmelerdir.

Aşk pırıl pırıl, ilâhî bir mumdur.
Yumuşak bir el olmuştu saçlarımda rüzgâr
Akşam, yol gibi gezer.
Sükûn su gibi dolar.

E. YAYGIN BENZETME

Benzeyenle benzetilen arasındaki birden fazla özellikleri sıralayarak ve en sonunda her iki öğe de söylenir.

Feminin rengi aks edip tenine
Yeni açmış güle misal olmuş
...
Giriyor göz yumunca rüyama
Benziyor aynı kendi hülyama
Bu tasavvur dokundu sevdama
Ah böyle gezer mi hiç canan
Gül değil arkasında kanlı kefen
Sen misin, sen misin garip vatan

Yukarıdaki dizelerde vatan sevilen bir kadına benzetiliyor. Kadın ile vatan arasındaki ortak özellikler sayıldıktan sonra asıl öğe, yani vatan açıklanıyor.