Kısa Çizgi

KISA ÇİZGİ ( - )

„ Satır sonunda, yer kalmadığı için yarım kalan kelimelerin bölünmüş olduğunu, yani devamının altta olduğunu göstermek için satır sonunda kullanılır. Bu görevde kullanılınca birleştirme çizgisi denir.:

O zaman gördü ki, küçük çocuk, memleketlisi, minimini yavru ağlıyor. Ses-
sizce, titreye titreye ağlıyor.

Birleşik kelimeler de tek kelime gibi telâffuz edilerek heceleme buna göre yapılır.

......................................................................................................................... ba-
şöğretmen Atatürk ............................................................................................ il-
kokuldayken ........................................................................................Karaosma-
noğlu’nun......................................................................................

Kelimeler satır sonunda ve başında bir tek harf kalacak şekilde bölünmez. Aşağıdaki gibi kullanımlar yanlıştır:

............................................................................................................................a-
rabayla ..............................................................................................................u-
çurtmamızın .................................................................................................cami-
i .....................................................................................................................niha-
î................................................

Doğruları şöyle olacaktır:

........................................................................................................................ara-
bayla ...........................................................................................................uçurt-
mamızın ...........................................................................................................ca-
mii .....................................................................................................................ni-
haî................................................

Özel isimlerde ve rakamlarda kesme işareti satır sonuna geliyorsa ve kesme işaretinden sonraki kısmın alt satıra geçmesi gerekiyorsa bu durumda kısa çizgi kullanılmaz:

................................................................................................ Geçen yıl Ankara’
daki akrabalarımıza ....................................................................................1996’
da .................................................

Gırtlak ünsüzü için kesme kullanılan kelimelerde kesmeli heceler satır sonuna getirilmez.

......................................................................................................................meş’-
aleyi değil .........................................................meş’a-
leyi olacak ........................................................... kur’-
adan değil ..........................................................kur’a-
dan. olacak

“de” ve “ki” bağlacı ile “mi” soru ekinden önceki kelime satır sonunda kalıyor da bu ek ve bağlaçlar alt satıra iniyorlarsa araya (satır sonuna) kısa çizgi konmaz:

......................................................................................................... önünde kitap
da yoktu ................................................................................................... gördüm
ki söylüyorum ........................................................................................ geçen yıl
mı kazanmış?

Özgün imlâsıyla yazılan yabancı kelimeler satır sonunda kendi dillerinin kurallarına göre bölünür.

„ Cümle içindeki arasöz ve ara cümlelerin başına ve sonuna konur:

Bütün bebekler –Zeynep hariç- çoktan uykuya dalmışlardı.
Sizinle ilgili her şeyi –gördüğüm ve bildiğim her şeyi- mutlaka yazacağım.
Bu çocuk –sizi temin ederim ki- ilerde büyük adam olacak.

„ Bir olayın başlangıç ve bitiş tarihleri arasına konur:

İkinci dünya savaşı (1939-1945) tam altı yıl sürmüştür.
09.30-10.30

„Bazı terimlerle kuruluş adlarında kullanılır:

isim-fiil, zarf-fiil, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi...

„ Birbiriyle ilgi kurulan iki isim arasında kullanılır:

Türk-Yunan ilişkileri.
Sivas-Ankara arası trenle yüz yıldır 12 saatte gidiliyor.
Türkçe-Fransızca sözlük
Ural-Altay dil grubu
Beşiktaş-Fenerbahçe karşılaşması
Soy-dil-din üçgeni...
2000-2001 öğretim yılı...

„ Rakamlar arasında kullanılarak ila anlamı verir:

3-4 kişi
19-20 yaşlarında
1-7 Aralık 2000 tarihleri arasında

„Matematikte çıkartma işareti olarak kullanılır:

458-54=404

„Adreslerde semt ile şehir ismi arasına konur:

Demirlibahçe-ANKARA

„ Dil bilgisinde fiil kök ve gövdelerini ifade etmede, kelimeleri eklerine ayırmada, ekleri tek başına göstermede ve kelimeleri hecelemede kullanılır:

oku-, yaz-, gönder-, sevindir-; yaz-dı-k, yol-cu-luk, -de, -i, -ki, ge-le-bi-li-rim

„Bazı yabancı kelimelerde kullanılır:

Sainte-Beuve, by-pass, check-up...

g. Bilimsel yazılarda, Arapça ve Farsça tamlamalarda ve bazı ibarelerde kullanılır:

Servet-i Fünun, Divanı, Lûgati’t-türk, Aşk-ı Memnu, bülbül-i şeydâ, âteş-perest, vatan-perver, bilâ-ücret, bî-çâre, hokka-bâz, nâ-mağûb...