KITA OLUŞUMU (EPİROJENEZ)
Yer kabuğunun geniş alanlarında tabakaların durumları değişmeden meydana gelen yükselme ve alçalma hareketlerine epirojenez (kıta oluşumu) denir.
İzostatik denge adı verilen yer kabuğu ile magma arasındaki bu dengenin bozulmasında;
- İklim değişmeleri, (buzullaşma ve buzulların erimesi)
- Volkanizma, (yanardağ oluşumu)
- Dış kuvvetlerin aşınım ve birikim faaliyetleri gibi faktörler etkilidir.
Volkanizma (yanardağ oluşumu) veya buzullaşmayla ağırlığı artan kara kütlesinin mantoya doğru alçalmasıyla deniz suları alçalan karaya doğru ilerler. Bu olaya transgresyon (deniz ilerlemesi) denir.
Karalarda meydana gelen aşındırma faaliyetleri veya buzulların erimesi, karaların hafifleyip yükselmesine bunun sonucunda da denizlerin geriye çekilmesine neden olur. Bu olaya ise regresyon (deniz gerilemesi) denir.
Epirojenez en yavaş gerçekleşen tektonik harekettir. Günümüzde de devam etmektedir. Örneğin, yaklaşık 2 milyon yıl önce buzulların eridiği İskandinavya Yarımadası halen yılda ortalama 0,5 cm yükselmektedir.
NOT: III. zaman sonları, IV. Zaman başlarında Anadolu’nun epirojenik olarak toptan yükselmesi ortalama yükseltisini artırmış ve daha önce deniz seviyesinde bulunan geniş düzlüklerin günümüzde çok yüksek yerlerde görülmesini sağlamıştır. Günümüzde bile Karadeniz ve Akdeniz tabanları çökerken Anadolu kütlesi yükselmektedir. Bu durumu Ergene havzası ve Çukurova’da da görebiliriz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder